Fuzûlî

Hayatı hakkında ayrıntılı bilgi yoktur. Asıl adının Mehmed, babasının adının Sü- leyman olduğu bilinmektedir. Fuzûlî-yi Bağdâdî adıyla tanındığı için onun Bağdat doğumlu olduğunu söyleyenler varsa da, Bağdat dışında bir yerde doğmuş olması daha akla yatkındır. Doğum tarihi de kesin olarak bilinmemektedir. 1480 veya daha sonraki yıllarda doğduğu tahmin edilmektedir. Irak-ı Arab denilen bölgede yaşayan Bayat Türkmenlerindendir. Şairin tahsili hakkında verilen bilgilere de fazla güvenilemez. Arapça ve Farsça’yı çok iyi derecede öğrenmiştir. Öte yandan, devrinde geçerli ilimlere vâkıf olduğu anlaşılmaktadır. Şiirde Habîbî adlı Azerî şairin etkisi altında kalan Fuzûlî, şairliğinin ilk yıllarında Safevîlerin Bağdat Valisi İbrâhîm Hân’ı övmüştür. 1534 yılında Bağdat’ın Osmanlı yönetimine geçmesinden sonra Kanunî’yi, sadrazamı ve bazı devlet büyüklerini öven şiirler yazarak hâmi edinmeye çalışmıştır. Kanunî’nin emriyle vakıf maaşına bağla-nan şair, kendisine daimî bir hâmi bulamamıştır. Hayatını Kerbela, Hille, Necef ve Bağdat’ta geçiren Fuzûlî 1556 yılında Bağdat ve ci- varında başgösteren veba salgını sırasında vefat etmiştir.
Fuzûlî’nin Şiîliği, Sünnîliği, Hurûfîliği hakkındaki tartışmalardan bir sonuç çıkarmak zordur. Onun bu mezheplere eşit mesafede duran, âlim, samimi, sûfîmeşrep bir şair olduğunu söylemek mümkündür. Şiirde onu ulaştığı yüksek makâma getiren şey coşkusu, samimiliği, dildeki sadeliği ve ifade gücüdür. Üç dilde şiir yazabilen Fuzûlî henüz hayattayken geniş bir coğrafyada tanınır hale gelmiştir. Şiirlerinde Osmanlı Türkçesi ile Azerî Türkçesi harmanlanmıştır. Fuzûlî kasîdelerinde şiir sanatlarını ustalıkla uygulayan, tumturaklı ifadelere sahip bir şairdir. Gazellerinde de lirik, âlim bir şair olarak karşımıza çıkar. Mecâzî aşk ile ilâhî aşkı şiirlerinde başarıyla kullanmıştır.
Fuzûlî’nin Başlıca Eserleri:
Türkçe eserleri: Dîvân, Leylâ vü Mecnûn mesnevîsi; Beng ü Bâde [Afyon ile Şarap, 440 beyit]; Hadîs-i Erbaîn [Kırk Hadis] çevirisi; Hadîkatü’s-süedâ [Kutlular Bahçesi]. Farsça eserleri: Dîvân, Heft Câm [Yedi Kadeh] adlı sâkîname, Enîsü’l-kalb [Kalbin Dostu] adlı kasîde, Rind ü Zâhid, Sıhhat u Maraz [Hüsn ü Aşk]. Arapça eserleri: Dîvân, Matla’u’l-i’tikâd [Îtikâdın Doğuş Yeri].