Açıklama
Modernlik projesinin dünya çapında girdiği krizin hem organik birer parçası hem de bu krize verilen birer yanıt olarak ortaya çıkan etik ve politik eleştirilerin yol açtığı kargaşa, tüm bunaltıcılığıyla yayılıyor. Dünyanın gitgide küçüldüğü bir konjonktürde, ulus-devletin kendi arkaik çerçevesini korumak için yürürlüğe koyduğu çatışmacı stratejiye alternatif üreteme-diğimiz Türkiye’de ise, bunaltı sözcüğü bile hafif kaçıyor. Dünya, küçük bir uzmanlar ya da seçkinler grubunun tekelindeki “yasa koyucu akıl”ı mütevazılaştırarak, rasyonel yönetim idealinden vazgeçmeksizin yeryüzüne, sıradan yurttaş-öznelerin arasına indirmeye; kadınların eleştiri ve taleplerini dikkate alarak adalet sorunlarını kamu alanıyla sınırlan-dırmaktan vazgeçmenin yollarını bulmaya; evrenselci ahlâkı, bireyin sırf insan sıfatıyla eşit saygı ve muameleye değer olması idealini somut bağlamlara oturtmaya; “bizden/bizim gibi olmayan insanlar”la evrensel akıl, özerk birey gibi ahlâki ve politik ideallerden vazgeçmeksizin iletişim kurmaya çalışıyor. Peki, biz ne yapıyoruz?
Böyle bir politik coğrafyada, yine bu coğrafyanın kırk yılda bir de olsa her şeye rağmen ortaya çıkardığı (ve yitirdiği) değerlerden birisi olan Şeyla Benhabib’in bu çalışması daha bir anlam kazanıyor. Biliyoruz, “pratik felsefe”nin “eylem felsefesi” olarak tercüme edildiği ve “eylem” ile “felsefe” arasında bir ilişki kurmaya alışmamış bir entelektüel ortamda Benhabib’in cemaatçi düşünürlerle tartışmasını; postmodern itirazları babadan kalma “olumsuzlayarak kapsama ve aşma” usulüne pek benzemese de bu usülden ders almış bir çabayla alt etmesini kavramak zor olacaktır. “Postmetafizik, etkileşimsel evrenselcilik” ya da “bağlam duyarlı akıl” kavramlarını Türkiye’de Türkiye için düşünmeye çalışmak çok zahmetli, çok rizikolu olacaktır biliyoruz; ama politik ve kavramsal sözcük dağarımızı genişletme zahmetine katlanmadığımız takdirde, Türkiye’de bize zorla dayatılan deli gömleğini yırtıp atmanın imkânsız olduğunu maalesef hep birlikte öğrenmek zorundayız. Üstelik, düşünsel çıtayı alabildiğine yükselten Benhabib’i okurken şu bizim eski ve tatlı tartışmamız “evrenselden yerele, yerelden evrensele” sorununu bu kez “post”lar çerçevesinde yeniden düşünme imkânı da bu zorunluluğun bir ödülü olabilir.
Dünya ölçeğinde düşünce üretmenin nasıl bir şey olduğunu merak edenlere… Zahmetli okumaları sahih düşünmenin olmazsa olmaz koşulu olarak görenlere…
