Açıklama
Geçen yüzyıl adalet isteyenlerin kapitalizme isyan ettikleri bir savaş yüzyılı oldu. Eşitlik, özgürlük ve dayanışma isteyenlerle, açgözlülük, rekabet ve bencillikten yana olanlar savaş meydanlarına çıktı. Başka bir dünyanın mümkün olabileceğini düşünenlerle, mevcut durumun sürmesini isteyenler kavgaya giriştiler… Milyonlarca insanın yaşamına mal olan savaş hâlâ sürüyor…
Robin Hahnel, İktisadi Adalet ve Demokrasi adlı bu kapsamlı eserinde adalet ilkesi sorunlu olduğu için adaletsizliği artıran mevcut iktisadi sistemi sorguluyor. Sistemin “herkese katkısına göre” ilkesine karşı çıkarak, “herkese fedakârlığına göre,” diyor. Sisteme katkımı salt çabam değil, şans, yetenek ve eğitim de belirler. Bu etkenler çoğunlukla bireyin elinde değildir, o yüzden elinde olmayan etkenlere göre bireyi ödüllendirmek (ya da cezalandırmak) adaletsizliktir. Hahnel’e göre, kapitalizmden daha adil bir sistem kurmak için önce iktisadi adalet kavramını fedakârlık ve ihtiyacı temel alan yeni bir içerikle tanımlamak gerekir; bu tartışmayı kapsamlı bir biçimde sürdüren yazar iktisadi demokrasi kavramını da çözümlüyor.
Kendi deneyimlerinden çıkardığı dersleri sol literatürle ilintilendiren Hahnel geçen yüzyılda sol hareketin savunduğu kimi tezlere de karşı çıkıyor; kapitalizm kendi kendini yok etmeyecek, diyor ve bir devrimle de bir anda devrilmeyeceğini; çünkü ancak uzun soluklu bir reform hareketinin adil bir sistem kurabileceğini savunuyor. Kapitalizm kadar, “reel sosyalizm”in, liberter sosyalizmin ve sosyal demokrasinin de kusurlarını inceliyor; kapitalizm ne kadar insanlık dışıysa, “reel sosyalizm” de o kadar antidemokratikti…
İktisadi Adalet ve Demokrasi’de kapitalizm sonrası için tasarlanan iktisadi ve toplumsal sistemler de ele alınıyor; topluluk temelli tasarılarla aslında kardeş olan katılımcı ekonominin nasıl verimli, adil ve demokratik olabileceği açıklanıyor. Neyin üretileceğine, neyin tüketileceğine, nasıl çalışacağımıza hep birlikte karar vereceğimiz bir sistem bu; üretici ve tüketici konseylerinin olduğu, rekabet yerine işbirliğinin geçirildiği, ihtiyaç ve fedakârlığın temel alındığı bir ekonomi. Hahnel, bu sistemde çevrenin korunması, ayrımcılık ve eşitsizliğin ortadan kalkması ve herkese insanca yaşama fırsatı verilmesi için önerdiği mekanizmaları açık bir dille anlatırken, ayakları yere basan bir iktisadi model kuruyor.
Başka bir dünyanın mümkün olduğunu düşünenler için kaleme alınan bu kitap, daha adil ve insani bir sistem kurmanın yolunu bulmaya çalışıyor… Adalet kendi kendine tecelli etmeyecek, diyor Hahnel, savaşmak lazım…
İktisadi Adalet ve Demokrasi, günümüz dünyasındaki kapitalizmin vahşiliğinden kaygılanan ve daha iyi bir toplum kurmak isteyen herkesin başucu kitabı olmalı.
Thomas E. Weisskopf, Michigan Üniversitesi
Bu kolay okunur, ilham veren kitap XXI. yüzyılda daha adil ve demokratik bir toplum yaratmak isteyen her akademisyen, eylemci ve vatandaşın kitaplığında yer almalı.
Ilene Grabel, Denver Üniversitesi
